Ένα δοκίμιο για τον Νονό.

 Από τον Μανόλη Ριζικό.

--spoiler alert--

     Κάποιος που έχει σπουδάσει σκηνοθεσία κινηματογράφου, προφανώς και είναι αδικαιολόγητο να μην έχει δει την τριλογία The Godfather σε σκηνοθεσία του Francis Ford Coppola, πάνω στο μυθιστόρημα του Mario Puzo. Όχι μόνο για την εξαιρετική φωτογραφία, που οι περισσότεροι δάσκαλοι κινηματογράφου θα προτείνουν, αλλά για κάποιους άλλους παράγοντες που θα αναλύσω παρακάτω. (Αυτό το ‘’αδικαιολόγητο’’ για έναν σκηνοθέτη, φυσικά και δεν το εννοώ, διότι ο κάθε άνθρωπος μέσα από την υποκειμενική του ματιά, από τα δικά του στάνταρ σου προτείνει μία αόρατη λίστα προτεραιοτήτων. Αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις, ανοίγοντας τέτοιο θέμα, σε συζήτηση με τουλάχιστον δύο άτομα να σου προτείνουν, θα έχει πλάκα).

     Πριν λίγες μέρες είδα τον Νονό λοιπόν και να τι μου έκανε πραγματικά εντύπωση. Καταρχήν είχα
ακούσει πολλά για την φωτογραφία του και δεν απογοητεύτηκα καθόλου, ήταν όντως εξαιρετική. Όχι μόνο για το γεγονός ότι ο Gordon Willis μαζί με τον σκηνοθέτη δημιούργησαν μία ατμόσφαιρα σκοταδισμού, πατώντας πάνω στο θέμα της ταινίας, του οποίου δίνω την επικεφαλίδα —Όποιος επιλέξει να ζήσει στο σκοτάδι, αν βγει στο φως θα καεί— κουκουλώνοντας την αγάπη, τον έρωτα, την οικογένεια, τις σχέσεις κ.τ.λ σε ένα ψεύτικο θεμέλιο που κάποια στιγμή γκρεμίζεται, γεννήθηκε από φιλοδοξία, ίσος και ανάγκη, όμως είναι μια αρρώστια που μολύνει ότι αγαπάνε οι ήρωες μας, αλλά και για κάποια σημεία πραγματικής ευρεσιτεχνίας, εκεί που η σκηνοθεσία, ο φωτισμός, η δραματουργία με πρόσωπο τον διάλογο γίνονται ένα. Θα πω δύο που βγάζουν μάτι.

      Το ένα είναι στην πρώτη ταινία, την ώρα που ο Μάικλ στριμώχνει τον σύζυγο της αδερφής του, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την δολοφονία του αδερφού του. Εμείς το ξέρουμε αυτό κατά 90% ή απλά εικάζουμε. Ο Μάικλ ψύχραιμος και ψυχρός όπως πάντα, του προτείνει να συζητήσουν. Ο Κάρλο μόλις ακούει πώς οι συνεταίροι του είναι ήδη νεκροί, ‘’σπάει’’ και συνειδητοποιεί πως είναι πλέων στο έλεος του Μάικλ. Ο Μάικλ λοιπόν, του λέει πως θα τον στείλει στο Βέγκας και πώς η τιμωρία του είναι ο αποκλεισμός του έξω από την ‘’οικογένεια’’, «Μην φοβάσαι Κάρλο, νομίζεις πως θα αφήσω την αδερφή μου χήρα;» λέει χαρακτηριστικά. Ο Μάικλ τον ρωτάει ποιος ήταν ο εγκέφαλος και τότε επιβεβαιώνει την ενοχή του. Μόλις ο Κάρλο μπαίνει στο αμάξι, ο Μάικλ έχει ήδη κανονίσει να τον σκοτώσει. Η ευρεσιτεχνία βρίσκετε στο ότι όση ώρα συζητούν, ο Μάικλ του λέει ψέματα και έχουν φωτίσει το μισό πρόσωπο του, το άλλο μισό βυθίζεται στο σκοτάδι, για να δείξουν πώς κάτι του κρύβει. Το ίδιο όμως έχουν κάνει και με τον Κάρλο! Πιστεύω πως και αυτός με την σειρά του, δεν πείθετε από τα λόγια του Μάικλ, αλλά δεν έχει και άλλη επιλογή. Σαν να λέει από μέσα του «Είμαι νεκρός ήδη» και τον πνίγουν στο σκοτάδι ολόκληρο.

     Το νούμερο δύο που διάλεξα ανάμεσα στα πολλά, είναι από την τρίτη ταινία, στην αρχή, όταν συζητάνε, ο Μάικλ με την πρώην γυναίκα του. Σε αυτήν την σκηνή, η Κέιτ του αναλογίζει ευθύνες για την διακοπή της σχέσης τους, τρίβοντας του στην μούρη (πάντα με κομψό τρόπο) τα ψεύτικα θεμέλια της αυτοκρατορίας του, που χτίστηκε πάνω σε φόνους και είναι ας πούμε η φωνή της πραγματικής λογικής και όχι της δικιάς του. Αυτός ξέρει πως ότι του λέει είναι αλήθειες όμως τείνει να προβάλει ως δικαιολογία την προστασία της οικογένειας του, πώς μόνο αυτό θέλει και λέει αλήθεια. Κατά βάθος αυτό ήθελε αλλά όταν του θυμίζουν με ποιο τρόπο —φαινομενικά— το κατάφερε, μισεί τον εαυτό του για όλο αυτό, αλλά, ταυτόχρονα και όχι, γιατί ήθελε να βοηθήσει τον πατέρα του, βρίσκετε σε εσωτερική σύγχυση. Τέλος πάντων η Κέιτ του λέει πώς πλέων τον φοβάται, τον τρέμει και τότε τον χτυπά η πραγματικότητα, ότι δηλαδή, έχει διαλύσει την οικογένεια του, σε αντίθεση με τον πατέρα του (απίστευτη σύγκριση που βλέπουμε στην δεύτερη ταινία). Όλο αυτό τον πληγώνει, τον καθηλώνει συναισθηματικά και κάθετε στην πολυθρόνα, η οποία πολυθρόνα βρίσκεται κυριολεκτικά στο απόλυτο σκοτάδι, για να δείξει ακριβώς αυτό και επιπλέον πως η Κέιτ είναι πάντα στο —έστω και λίγο φως— που υπάρχει, πως η Κέιτ είναι η ‘’σκληρή’’ αλήθεια και η πραγματική λογική.

 Η βιτρίνα, το φαινομενικό, το ψέμα.

    Πέρα από την φωτογραφία, πιστεύω πως το μεγαλύτερο ενδιαφέρων βρίσκετε άλλου. Αυτές οι ταινίες, όπως το βλέπω εγώ τουλάχιστον, είναι ένα θέατρο σκιών και τι εννοώ με αυτό. Κάθε ταινία ξεκινάει με μία γιορτή, αλλάζοντας επίπεδο όμως, ακολουθώντας μία κορύφωση (βασισμένη στο όραμα του Βίτο Κορλεόνε να νομιμοποιηθεί η οικογένεια, να βγει από το σκοτάδι) . Στην πρώτη, με ένα πλούσιο οικογενειακό γλέντι, στην δεύτερη, με μία πολύ πλούσια εκδήλωση και στην τρίτη με μία απονομή στον Μάικλ, τα διάσημα του Αγίου Σεβαστιανού, μία τεράστια τιμή για κάποιον και πολύ ακριβή, για τον συγκεκριμένο. Τιμή από την εκκλησιάς. Προσπαθεί δηλαδή με κάθε τρόπο να βγει στο φως. Αυτές οι εκδηλώσεις, γίνονται για να μας δείξει κατάμουτρα πόσο ψεύτικο και με πόση αστάθεια έχει χτιστεί όλο αυτό, που πρόκειται να παρακολουθήσουμε . Το φαίνεσθαι και το είναι, την αλήθεια από το ψέμα και την μάταιη προσπάθεια του Μάικλ να μετατρέψει το ψέμα σε αλήθεια!                        

     Ο Μάικλ στην πραγματικότητα, δεν το ήθελε όλο αυτό, αλλά βλέπουμε έτσι πως δεν μπορεί να ξεφύγει από την μαύρη τρύπα που έχει η οικογένεια και τείνει να τους ρουφάει όλους ανεξαίρετος. Το θέμα είναι όμως η αγάπη. Μπλέχτηκε σε όλο αυτό, για να βοηθήσει τον πατέρα του, παρόλο που γνώριζε πως δεν θα μπορούσε να ξαναβγεί μετά, εθελοτυφλούσε γιατί η οικογένεια και η αγάπη, υπερνίκησαν την λογική του. Για αυτόν τον λόγω, είχε εμμονή με την λογική μετά, ήθελε πάντα να λύνει τα προβλήματα με την λογική, που όλο και γινόταν ποιο σκοτεινή. Ήξερε πως το συναίσθημα τον έβαλε σε όλο αυτό και έγινε φανατικός οπαδός της ψυχρής λογικής, για να μπορεί να σκοτώσει ακόμα και τους συγγενείς του τελικά . Το ίδιο έπαθε και η Κέιτ. Όταν γύρισε να την βρει ο Μάικλ, τον ρώτησε το γιατί και πίστεψε σε αυτόν, πως σε κάποια χρόνια θα γίνουν νόμιμοι, επειδή τον αγαπούσε.

  

Η βάπτιση, το τίμημα.

    

     Στην πρώτη ταινία, όταν ο Μάικλ γίνεται και επισήμως Νονός, έχουμε ένα παράλληλο μοντάζ της βάπτισης, με την εκτέλεση των φόνων που έχει σχεδιάσει. Αυτό απίστευτο και εντελώς αντιφατικό φαινομενικά, μας δείχνει το πραγματικό πρόσωπο αυτής της βάπτισης, για άλλη μια φορά μας δείχνει το ψέμα και εμπλέκετε το θείο στοιχείο σε αυτόν τον συμβολισμό. Στα μάτια του κόσμου, γίνεται Νονός, στην πραγματικότητα γίνεται Νονός της νύχτας, το εντελώς αντίθετο από τα λόγια του παπά. Υπογράφει με λίγα λόγια, το συμβόλαιο με τον διάβολο, μέσα με μία εκκλησιά και ξέρει πως το τίμημα είναι ακριβό. Το λέει στον Βίνσεντ, στην τελευταία ταινία, δίνοντας του τα ινία της οικογένειας, παίρνοντας του όμως, ως αντάλλαγμα των έρωτα του, για την Μαίρη.

Η βάση του συστήματος.

     Εκτός από όλα αυτά, ο θησαυρός που κρύβει αυτή η τριλογία, είναι στις συζητήσεις. Είναι ένα μεγάλο μάθημα, κατά την γνώμη μου, ένας μεγάλος πειραματισμός για την υποκριτική διδασκαλία από τον σκηνοθέτη και την ερμηνεία από την πλευρά του ηθοποιού, να πραγματώσουν την δραματουργία, με την γλώσσα του σώματος! Οι συζητήσεις που κάνουν έχουν το περισσότερο ενδιαφέρων. Πώς βγάζουν συμπεράσματα με ένα βλέμμα, πώς συνδέουν όλα τα κομμάτια, τα οποία δεν μας τα λένε όλα και στο τέλος μας ξαφνιάζουν. Το όλο σύστημα τους βασίζεται πάνω, στην εμπιστοσύνη. Είναι ένα παιχνίδι εμπιστοσύνης των χαρακτήρων, ανάμεσα τους. Στην αρχή δεν το πίστευα, πώς ένα σύστημα του υπόκοσμου, έχει τις βάσεις του σε μία κουβέντα, σε μία λέξη, στην τιμή και την διορατικότητα του ήρωα. Είναι εντελώς αντιφατικό, κι όμως την ίδια στιγμή, χωρίς αυτό το στοιχείο, χωρίς την εμπιστοσύνη όλο αυτό το σύστημα τους, δεν θα υπήρχε.

    

     Θέλω να κλείσω αυτό το κείμενο, με την επικεφαλίδα που ανέφερα στην εισαγωγή του, με το θέμα της ταινίας —Όποιος επιλέξει να ζήσει στο σκοτάδι, αν βγει στο φως θα καεί—. Ο Μάικλ όσο κι αν προσπάθησε να βγει από αυτό το σκοτάδι, το οποίο δημιούργησε ο πατέρας του από ανάγκη, που μετατράπηκε σε φιλοδοξία και κατέληξε μονόδρομος, αλλά μπήκε μέσα του στην πρώτη ταινία με σκοπό να τον βοηθήσει, επειδή τον αγαπούσε, τον βλέπουμε στο τέλος της ιστορίας, στην τρίτη ταινία, γέρος πια, να τον καίει ο ήλιος σε μια καρέκλα, μέχρι που πεθαίνει.